Në procesin e sipërmarrjes, faza e parë është të kesh një ide biznesi; pastaj vjen studimi i fizibilitetit dhe zhvillimi planit të biznesit; pastaj grumbullimi i kapitalit dhe nevojave të tjera për të filluar një biznes; dhe atëherë nëse gjithçka ka shkuar mirë, themelohet kompania. Pyetja më e rëndësishme në këtë fazë është; “Cila formë e organizimit i përshtatet më së miri biznesit të propozuar nga sipërmarrësi?” Ose ndonjëherë gjatë rrugëtimi apo operimit të biznesit paraqitet nevoja e ndryshimit të formës si rezultat përparësive/kërkesave praktike dhe ligjore.

Në terma të përgjithshëm, ekzistojnë disa forma të organizimit të kompanive që përdoren gjerësisht në botë, të cilat janë të përshkruara edhe në Ligjin nr. 06/l-016 për shoqëritë tregtare në Kosovë:

1. Biznes Individual (B.I): Një biznes që është në pronësi dhe që drejtohet nga një individ i vetëm,
2. Ortakëri e Përgjithshme (O.P): Një biznes që është në pronësi dhe që drejtohet nga dy ose më shumë individë,
3. Ortakëri e Kufizuar (O.K): Një biznes që është në pronësi dhe që drejtohet nga dy ose më shumë individë, ku të paktën njëri është ortak i përgjithshëm (me përgjegjësi të pakufizuar) dhe njëri është ortak i kufizuar (me më pak përgjegjësi dhe që nuk merr pjesë në operacionet e përditshme të biznesit),
4. Shoqëri me Përgjegjësi të Kufizuar (SH.P.K): Është forma më e thjeshtë korporatave për sa i përket organizimit një kompanie. Është një strukturë ligjore ndërmjet korporatës dhe ortakërisë,
5. Shoqëri Aksionare (SH.A): Është një subjekt i veçantë dhe i përbërë nga aksionarë që e furnizojnë kompaninë me kapital të nevojshëm.

Lloji i kompanisë që do të themelohet duhet të vendoset pas një shqyrtimi gjithëpërfshirës të disa aspekteve:

• Duhet të jetë forma më e thjeshtë e kompanisë për të përmbushur kërkesat minimale të biznesit,
• Duhet të jetë në përputhje me planet afatshkurtëra të rritjes së biznesit,
• Duhet të jetë e përshtatshme për strukturën e partneritetit/aksionarëve dhe bazës së kapitalit të biznesit,
• Duhet të jetë forma më e favorshme e shoqërisë nga perspektiva e detyrimit tatimor.

Kur shndërrohet në praktikë kosovare, strukturat ligjore më të zakonshme përfshijnë strukturat e kompanive globale të listuara më sipër me shtimin e strukturave të degëve apo filialeve të dhëna më poshtë:

• Degët e Shoqërive të Huaja Tregtare (D.K): është subjekt i regjistruar në Kosovë për ushtrimin e veprimtarisë së ligjshme ekonomike nga një Shoqëri e Huaj Tregtare e themeluar sipas një ligji të një juridiksioni jashtë Kosovë
• Zyrat e Përfaqësisë të Shoqërive të Huaja Tregtare (Z.P.K): Zyra përfaqësuese është një nën-njësi e një kompanie të huaj që operon brenda Kosovës me funksionin e saj kryesor të përfaqësojë kompaninë mëmë dhe të kryejë hulumtimin e tregut dhe ndjekjen e potencialit afarist në vend.

Kategoritë tjera përfshijnë ndërmarrjet publike dhe shoqërore, të cilat nuk janë fokus i këtij artikulli.

Çdo formë e organizimit e shpjeguar më lartë ka disa avantazhe/disvantazhe, kërkesa, detyrime ligjore dhe detyrime tatimore të ndryshme në Kosovë si kudo në botë. Megjithatë, informatat në këtë artikull janë të natyrës informuese dhe si të tilla janë gjenerale andaj ju takon vetëm dhe vetëm profesionistë e fushës që t’i elaborojnë më tutje. Më poshtë ne do t’i ofrojmë disa informacione të shkurtra rreth karakteristikave të secilës formë të organizimit për pronarët dhe menaxherët e NMVM-ve.

1. Biznes Individual (B.I): Është forma më e thjeshtë dhe më pak burokratike e organizimit të një biznesi. Aspekti negativ mund të jetë se pronari është plotësisht dhe personalisht përgjegjës për të gjitha borxhet dhe detyrimet e biznesit.
2. Ortakëri e Përgjithshme (O.P): Është struktura formale më e thjeshtë dhe më e zakonshme për organizim të një ortakërie. Detyrimet, kontributet dhe përgjegjësitë shpesh shpërndahen në mënyrë të barabartë ndërmjet partnerëve, gjë që mund të konsiderohet si një disavantazh në vetvete.
3. Ortakëri e Kufizuar (O.K): Në këtë formë të organizimit, ortakët me përgjegjësi të kufizuar shërbejnë vetëm si investitorë në biznes dhe ata janë përgjegjës për humbjet dhe detyrimet në masën e investimit të tyre në kompani. Ndërsa ortakët e përgjithshëm janë përgjegjës për mbarëvajtjen e operacioneve të përditshme të biznesit.
4. Shoqëri me Përgjegjësi të Kufizuar (SH.P.K): Një SH.P.K është person juridik e cila është juridikisht e ndarë nga aksionarët. Aksionarët kanë një përgjegjësi të kufizuar, në lidhje me strukturën e kapitalit të shoqërisë, për borxhet dhe detyrimet e shoqërisë.
5. Shoqëri Aksionare (SH.A): Kjo formë e organizimit është më e përshtatshme për ndërmarrjet e mëdha pasi formalitetet dhe kërkesat janë më komplekse se tek SH.P.KJ Një shoqëri aksionare duhet të ketë të paktën dy aksionarë dhe një bord drejtues. Kërkesa minimale e kapitalit për një shoqëri aksionare është 10,000 € (përveç rasteve kur është përcaktuar ndryshe me ligje të veçanta). Detyrimet e aksionarëve janë të kufizuara në vetëm në proporcion me angazhimin e tyre kapital për borxhet dhe detyrimet e shoqërisë.

Krejt në fund është e rëndësishme të theksohet se secila prej këtyre formave ligjore të organizimit kompanive u nënshtrohet kërkesave, detyrimeve tatimore dhe rregulloreve të ndryshme në Kosovë. Rekomandohet të konsultoheni paraprakisht me një avokat ose një kontabilist përpara se të vendosni për formën më të përshtatshme të organizimit të biznesit tuaj.