Kompanitë në Kosovë janë më të vogla në krahasim me kompanitë në ekonomitë e zhvilluara. Në një hulumtim që e kemi bërë disa vite më parë, gjetëm se kompania e 1000-të më e madhe në Gjermani ishte 30 herë më e madhe se kompania e 1000-të më e madhe në vendet në zhvillim për sa i përket qarkullimit. Ndërmarrjet tona të vogla dhe të mesme (NVM) janë munduar gjithmonë të rriten me qëllim që të jenë në hap me konkurrencën, për të rritur efikasitetin operacional, dhe për të ulur kostot. Arsyeja tjetër ka të bëjë me motivimin e ndërmarrësve apo pronarëve për t’u rritur. Megjithatë, pandemia Covid-19 na ka treguar se në rrethana të jashtëzakonshme, ajo që është me të vërtetë e rëndësishme është profitabiliteti, jo rritja apo madhësia e kompanisë.
Mënyra se si NVM-të e shohin rritjen përgjithësisht bazohet në supozime shumë optimiste. Ata kurrë nuk mendojnë për mundësinë e përballjes me dështime të vogla apo të mëdha. Ne kemi vërejtur se në kohë krizash, arsyet kryesore e dështimeve të NVM-ve janë borxhet e investimeve që ato kanë krijuar përpara se të ndodhnin krizat. Kur një NVM bën një investim për t’u rritur, pronari përqendrohet në rritjen e shitjeve dhe qarkullimit si objektiva parësore pasi përballet me një kosto të financimit në rritje. Investimi gjithashtu e konsumon rezervën e kapitalit qarkullues të firmës. Për këto arsye, rritja e marzhës së fitimit neto të firmës mbetet një objektiv dytësor. Si rezultat, kjo krijon një spirale me të hyra në rritje dhe me marzha të fitimit në ulje, të cilat në instancën e fundit, kërkojnë zgjerim të kompanisë.
Pandemia Covid-19 ka treguar se është më e rëndësishme të rriten marzhat e fitimit sesa rritja e të hyrave. Gjatë pandemisë, ato NVM që përdorën kapitale qarkulluese dhe burimet rezervë për rritje të brendshme dhe investime të jashtme (investimet që nuk lidhen me firmën p.sh. blerja e pasurive të paluajtshme), luftuan për mbijetesë ndërsa firmat me marzha të lartë fitimi arritën t’i mbijetojnë krizës me humbje minimale.
Si është e mundur që një NVM të menaxhojë marzhën e saj të fitimit? Për t’iu përgjigjur kësaj pyetjeje, le të analizojmë faktorët kryesorë të profitabilitetit. Nëse një NVM dëshiron të rrisë marzhën e fitimit, ajo duhet ose të rrisë të hyrat ose të ulë kostot pa i ndryshuar shitjet, ose duhet të rrisë shitjet në një mënyrë që i siguron rritjen e marzhës së fitimit. Mbylljet masive për shkak të pandemisë kanë vënë në pah se si kostot fikse si qiraja, pagat e stafit, shpenzimet e automjeteve, kostot e komunikimit etj. mund të prodhojnë jo efikasitet për një kompani. NVM-të duhet t’i analizojnë me kujdes këto kosto të cilat njëkohësisht kërkojnë një kontroll më të mirë në normalitetin e ri pas pandemisë.
Mënyra tjetër e rritjes së marzhës së fitimit është rritja e të hyrave të kompanisë. Kjo do të thotë që një NVM duhet të jetë në gjendje të arrijë nivele më të larta të hyrash me të njëjtin nivel shitjesh të matur me njësi, ton etj.
Duket se efektet e pandemisë do të vazhdojnë të mbeten për një periudhë të panjohur kohore. Për këtë arsye, NVM-të duhet të zhvillojnë kompetencat e tyre të shitjeve në distancë në luftën e tyre për të rritur nivelet e tyre të shitjeve. Sistemet ekzistuese të shitjeve dhe stafi i shitjeve duhet të përgatiten për aktivitetet e shitjes të cilat nuk bazohen në marrëdhëniet një me një por përmes studimeve të zhvillimit të sistemit, trajnimit të stafit dhe zhvillimit të infrastrukturës dixhitale. Kjo është një mënyrë për të zhvilluar ato kompetenca që ndihmojnë në luftën kundër pasigurive dhe për t’u përshtatur me kushtet e reja.
E kemi përmendur më lart se rritja e të hyrave me të njëjtat shitje është një mënyrë për të rritur marzhat e fitimit. Kjo i bie të rriten çmimet. Një kompani mund të rrisë çmimet e saj kryesisht në dy mënyra: 1) duke gjetur klientë/tregje të rinj 2) duke ofruar produkte/shërbime të reja. Në lidhje me të parën, NVM-të duhet ta shohin kohën aktuale si një mundësi për të zhvilluar kompetencat e tyre të marketingut dhe shitjes. Ata duhet të përpiqen të gjejnë segmente të reja klientësh, tregje të reja dhe mundësi eksporti. Edhe pse tregjet janë bërë tkurrur për shkak të efekteve të pandemisë, në të njëjtën kohë, janë shfaqur disa mundësi (boshllëqe në treg) që kur disa konkurrentë janë larguar nga tregjet. Për ato NVM që janë në gjendje t’i plotësojnë këto boshllëqe pa u vonuar, kjo përkthehet në klientë të rinj dhe rritje të qarkullimit. Sot, çdo NVM duhet të jetë e vetëdijshme për rëndësinë e mundësive të marketingut online dhe të përdorë mekanizmat mbështetës që ofrohen nga agjencitë qeveritare në këtë drejtim.
Një mënyrë tjetër për të rritur marzhat e fitimit është ofrimi i produkteve ose shërbimeve të reja për klientët. Gjatë pandemisë, nevojat e reja dhe në ndryshim të konsumatorëve kanë shkaktuar risi. NVM-të duhet të jenë në gjendje t’i plotësojnë këto nevoja duke bërë risi të vogla apo edhe radikale në ofertat e tyre. Inovacioni nënkupton më pak konkurrencë dhe çmime më të larta në treg. Ky është një faktor thelbësor për rritjen e marzhave të fitimit. Për këtë arsye, NVM-të duhet ta shikojnë tregun nga një kënd tjetër pasi pandemia të ketë mbaruar plotësisht. Para nesh ka jo vetëm telashe, por edhe mundësi në periudhën e re kur pandemia të përfundoj.
Si përfundim, NVM-të duhet të forcojnë strukturat e tyre të kapitalit qarkullues në mënyrë që të mund t’i mbijetojnë më lehtë çdo krize të papritur. Në kohë të tilla krize, shqetësimi kryesor duhet të jetë rritja e marzhave të fitimit e jo rritja e të hyrave. Kjo e fundit duhet parë si një mjet për rritjen e marzhave të fitimit. Me këtë qasje ndaj profitabilitetit, menaxhimi i kostos ka një rëndësi të madhe. Nëse një NVM përpiqet t’i mbijetojë një krize vetëm duke ulur kostot, rezultati mund të jetë edhe më i dëmshëm. Kjo duhet të shoqërohet me rritje të shitjeve dhe rritje të çmimeve. Kjo mundësohet përmes metodave të reja të shitjes dhe marketingut si dhe aplikimi i këtyre metodave në kanalet online. NVM-të duhet të jenë më aktive në botën e marketingut dixhital tani e tutje dhe duhet të kujtojnë se inovacioni do të jetë faktori kryesor për të konkurruar me sukses në treg në epokën e re.
